Digitale tools versterken leerkrachten

Walter John (Tanzaniaan) en Margot Debois (Belg) startten begin 2025 bij Enabel om digitale leerprocessen in het onderwijs te ondersteunen. Vanuit Kigoma en Kasulu werken ze samen met partnerscholen om leerkrachten in Tanzania te helpen digitale hulpmiddelen in hun lessen te integreren. Als deel van een pilootproject waarin twee jonge professionals onder de 30 in gelijkaardige functies worden gekoppeld, blikken ze terug op hun samenwerking, hun interculturele leerproces en de manier waarop hun aanpak leerkrachten in hun klaspraktijk ondersteunt.

Hoe zijn jullie in deze rol terechtgekomen?

Walter: Via de website van Enabel ontdekte ik het Juniorprogramma. Ik kende hun impact in Tanzania al, vooral rond digitalisering in het onderwijs. Met mijn achtergrond als leerkracht chemie en biologie zag ik dit als een kans om professioneel te groeien en tegelijk bij te dragen aan sterkere scholen en, ruimer gezien, aan het Tanzanianse onderwijssysteem.

Margot: Bij mij begon het allemaal tijdens een stage in de lerarenopleiding in Malawi. Dat was een geweldige ervaring en ik wilde graag opnieuw in het buitenland werken, liefst in het onderwijs. Later, tijdens een stage in Ecuador, leerde ik Enabel en het Juniorprogramma kennen. Toen ik een vacature zag voor een junior expert in Tanzania, helemaal in lijn met mijn passie voor onderwijs, heb ik meteen gesolliciteerd.

Jullie werkten in het begin heel nauw samen. Hoe heeft dat jullie samenwerking beïnvloed?

Margot: Dat was enorm waardevol. In onze eerste week namen we deel aan een conferentie in Zanzibar over de uitdagingen en oplossingen voor het onderwijs in heel Tanzania. Daardoor leerden we elkaar snel beter kennen. In het begin deelden we ook een kantoor in Kigoma. Het was belangrijk om in die eerste maanden nauw samen te werken. Walter kent het Tanzanianse onderwijssysteem door en door en hielp mij om de context beter te begrijpen. Terwijl ik nog Swahili aan het leren was, vertaalde hij voor mij, waardoor ik mij meteen meer betrokken voelde.

Walter: Tegelijkertijd liet Margot mij kennismaken met nieuwe invalshoeken. Zo toonde ze mij ActivePresenter, een tool waarmee je lessen kan opnemen en hergebruiken. Dat is handig tijdens periodes van leerkrachtentekorten, bijvoorbeeld tijdens verkiezingen, wanneer veel leerkrachten administratieve taken krijgen om het proces vlot te laten verlopen. Dit jaar is zo’n verkiezingsjaar, dus dan kan het echt nuttig zijn om lessen vooraf op te nemen, zodat leerlingen geen achterstand oplopen.

Intussen werken jullie op verschillende locaties. Hoe verloopt de samenwerking nu?

Walter: Enabel ondersteunt scholen in zowel Kigoma als Kasulu. Vanuit Kigoma is het een paar uur rijden naar Kasulu en de omliggende scholen. Daarom hebben we beslist dat ik naar Kasulu verhuisde. Zo zijn schoolbezoeken praktischer en kan ik sneller inspelen op noden. Ik blijf wel voortdurend in contact met Margot en we wisselen nog altijd veel ideeën uit.

Margot: Door ons op te splitsen, kregen we elk meer individuele verantwoordelijkheid, maar we blijven verbonden. Walter volgt scholen in Kasulu en Kibondo op, terwijl ik me richt op de scholen in Kigoma. Ook al zitten we niet meer op dezelfde plek, de samenwerking loopt nog steeds heel vlot.

Kunnen jullie enkele voorbeelden geven van jullie huidige werk?

Margot: We werken allebei aan het Digital Innovation for Education project. Het doel is om leren inclusiever te maken door de digitale vaardigheden van leerkrachten te versterken en de digitale kloof te verkleinen. Een belangrijk onderdeel is dat 12 scholen uitgerust worden met Mobile Digital Toolkits: een projector, Bluetooth-luidspreker, toetsenbord en een batterij op zonne-energie. Daarmee kunnen leerkrachten hun lessen interactiever maken, vooral op plaatsen waar technologie schaars is.

Walter: Daarnaast zetten we Innovation Hubs in Kigoma, Kasulu en Kibondo op. Daar krijgen leerkrachten toegang tot digitale leermiddelen en mogelijkheden voor professionele ontwikkeling. Het idee is om duurzame leer- en samenwerkingsplekken te creëren, die verder gaan dan enkel de hardware. We merken dat de nieuwe tools veel enthousiasme opwekken, wat geweldig is, maar we willen ook dat ze bijdragen aan meer gelijke onderwijskansen.

Margot: Precies. Het gaat erom dat die tools duurzaam en zinvol gebruikt worden. De voorbije weken hebben we in de regio Kigoma Digital for Education Learning Communities opgericht. We hebben begeleiders – meestal leerkrachten – opgeleid die andere leerkrachten samenbrengen om ideeën uit te wisselen. Omdat veel scholen maar beperkte toegang hebben tot technologie, zijn die uitwisselingen heel waardevol.

Daarnaast werk ik ook mee aan monitoring en evaluatie. Zo zetel ik in de evaluatiecommissie van een recente Call for Proposals. Dat helpt me mijn ervaring te verbreden en beter inzicht te krijgen in de projectprocessen van Enabel.

Walter: Voor mij ligt de focus sterk op inclusie. Ik onderzoek hoe digitale tools ingezet kunnen worden voor leerlingen met een visuele of auditieve beperking. Ook zie ik dat jongens vaak sneller het voortouw nemen bij nieuwe technologie, terwijl meisjes wat terughoudender zijn. Het enthousiasme van de jongens is positief, maar het is cruciaal dat leerkrachten ook meisjes stimuleren om mee te doen en zo een evenwichtige leeromgeving creëren.

Daarnaast werken Margot en ik samen rond Action Research.

Action Research, dat klinkt interessant. Kunnen jullie dat toelichten?

Margot: Action Research is een heel praktische aanpak waarbij je je eigen werk onderzoekt en reflecteert om het te verbeteren, terwijl je tegelijk nieuwe ideeën test in de praktijk. Wij onderzoeken welke factoren bepalen hoe Mobile Digital Toolkits worden ingezet in de eerste graad van het secundair onderwijs in Kigoma.

Walter: Omdat de officiële toolkits nog onderweg zijn, hebben we zelf een ‘eigen toolkit’ samengesteld met materiaal uit ons kantoor.

Margot: Zo konden we toch al een testfase doen. Met die geïmproviseerde toolkit gingen we naar scholen om te kijken wat werkt en zo nuttige inzichten te verzamelen voor wanneer de officiële kits arriveren.

Walter: We observeerden hoe leerkrachten de tools gebruikten, en bespraken daarna samen wat goed ging en wat beter kon. Velen waren eerst wat aarzelend, omdat ze niet gewend zijn digitale middelen in hun lessen te integreren. Maar hun vertrouwen is intussen sterk gegroeid. Het is mooi om te zien dat leerkrachten nu zelf vragen om meer tools te gebruiken.

Wat hebben jullie van elkaar geleerd?

Walter: Van Margot heb ik geleerd over internationale pedagogische praktijken en hoe je met beperkte middelen toch creatief kan zijn. Ze bracht frisse ideeën die mijn blik op lesgeven verruimden.

Margot: Walter’s grondige kennis van het Tanzanianse onderwijssysteem is van onschatbare waarde. Dankzij onze samenwerking leerde ik ook beter inschatten wat haalbaar is in de context hier en hoe ik mijn ideeën daarop kan afstemmen.

Jullie werken nu al zeven maanden samen. Waar kijken jullie nog naar uit?

Margot: Naar vanalles! Binnenkort worden de Mobile Digital Toolkits geleverd aan de scholen. We zullen de leerkrachten trainen en begeleiden bij het gebruik ervan. Dat wordt volgens mij een verrijkende ervaring, niet enkel voor de leerkrachten, maar ook voor mezelf. Daarnaast werken we aan de oprichting van vier Innovation Hubs in de regio Kigoma. Er staan dus heel wat boeiende projecten op de planning.

Walter: Er ligt nog veel boeiend werk op de plank! Terwijl we wachten op de toolkits, werk ik aan de digitale leerinhouden die vooraf op de smart projectors geladen zullen worden, volledig afgestemd op het Tanzaniaanse curriculum. Zo kunnen scholen in gebieden met slechte internetverbinding toch meteen aan de slag. Ik kijk er ook naar uit om leerkrachten te trainen in het effectief gebruik van de digitale tools. Het doel is hun digitale vaardigheden te versterken en de leerresultaten van leerlingen te verbeteren.

Daarnaast werk ik samen met het Digital for Education-team aan een Digital Lab voor de lerarenopleiding van Kasulu. Dit digitale laboratorium zal Communities of Learning ondersteunen, zowel voor leerkrachten als docenten van de lerarenopleiding.