Hoe engageren jongeren zich vandaag?
De klimaatmarsen, #MeToo en de Black Lives Matter-beweging zijn recente voorbeelden van maatschappelijk engagement waarbij jongeren een belangrijke rol opnamen. Tegelijk hoor je doemberichten over jongeren die steeds minder interesse tonen voor maatschappelijke kwesties. Wat is hier nu van waar, en hoe voelen jongeren zich hierbij?
Enabel ging in debat met diverse Belgische jongeren tussen 15 en 19 jaar over hun maatschappelijk engagement. Deze getuigenissen werden verwerkt in een onderzoeksrapport en 6 podcasts. In die podcasts gaan we in gesprek met 3 Nederlandstalige en 3 Franstalige jongeren over wat het voor hen betekent om een actieve rol te spelen in de samenleving.
Zichtbaar en onzichtbaar engagement
De maatschappelijke inzet van jongeren kent veel zichtbare vormen, zoals protesteren op een betoging, of vrijwilligerswerk bij een organisatie. Maar ook minder zichtbare acties kunnen engagement tonen. Denk hierbij maar aan vegetarisme, het kopen van tweedehandskledij, het vermijden van plastic verpakkingen, etc.
Zo vertelt Sien (NL) over de kleine maar bewuste veranderingen die ze in haar dagelijks leven toepast om op een meer duurzame en sociale manier te leven. Of probeert Lou (FR) bij de jeugdbeweging op een niet-dogmatische manier ecologische en feministische waarden mee te geven aan de kinderen die ze begeleidt. Deze individuele initiatieven zijn voor jongeren ook waardevolle vormen van engagement.
Formeel versus informeel engagement
Traditioneel is er een onderscheid tussen ‘formele’ engagementen via organisaties en ‘informele’ engagementen buiten de bestaande structuren. In het onderzoeksrapport worden, van minst formeel naar meest formeel, 5 vormen van engagement onderscheiden: bewust leven, stem laten horen, persoonlijke initiatieven, aansluiting bij een organisatie en lidmaatschap van een organisatie.
Voor jongeren betekent engagement dus niet enkel ‘zich inzetten in een vereniging’. Voor velen heeft engagement te maken met individuele waarden en de keuze om die met anderen te delen. Binnen een organisatie of daarbuiten, heeft voor hen weinig belang. In onze podcastreeks vertelt Raihanna (NL) over haar lidmaatschap van Belgian Youth Against Racism en hoe ze zelf in Antwerpen een betoging organiseerde tegen de overname van de Taliban in Afghanistan in 2021.
De vlam van engagement
Voor hun vrijwillige inzet vertrekken jongeren vanuit gebeurtenissen die hen persoonlijk raken. Dit is vaak een impulsieve of emotionele reactie op concrete gebeurtenissen uit hun dagelijkse leven, de actualiteit, hun familie – en vriendengroepen.
Zo vertelt Elisabeth (FR) over haar verontwaardiging toen ze merkte dat in het leerboek van haar beeldhouwcursus maar 5% van de geciteerde artiesten vrouwen waren. Jongeren beginnen hun engagement dus niet vanuit grote ethische en filosofische kwesties, al vormen deze wel het kader waarbinnen ze nadenken over de samenleving.
Invloed van de eigen levensloop
De maatschappelijke inzet van jongeren wordt vaak op een binaire manier bekeken: je zet je in of je zet je niet in; je doet vrijwilligerswerk of je doet het niet. Door op deze binaire manier te kijken, missen we de levende dimensie van engagement. Die is nauw verbonden met hun relaties, levensloop en context.
Zo vertellen Yassin en Pawel (NL) over hun rol als vrijwillige begeleiders bij jeugdwerking Betonne Jeugd, waarbij ze vertrekken van de moeilijkheden die ze zelf in hun jeugd ondervonden. “In dialoog gaan met jongeren over dezelfde trauma’s kan al helpen,” zegt Yassin hierover. Door steun te vinden en steun te geven voelen deze jongeren zich nuttig en relevant. Engagement kan op die manier betekenis en zingeving bieden aan jongeren die zich eenzaam of ongelukkig voelen.
Engagement als onderdeel van de eigen identiteit
Jongeren – die sowieso in een belangrijke identiteitsvormende fase zitten – gebruiken hun engagementen om zichzelf op de kaart te zetten en om zichzelf te onderscheiden van anderen. Zo ontwikkelen ze een kritische en meer geïnformeerde kijk op het thema waarrond ze zich engageren, voeden ze hun waarden en vormen ze hun identiteit.
In de podcastreeks vertelt Shema (FR) hoe zijn antiracistisch activisme en zijn inzet voor de Black Lives Matter-beweging nauw verbonden zijn met zijn eigen identiteit. Het traditionele discours rond belangeloze inzet en altruïsme maakt dus plaats voor een discours rond identiteitsvorming.
