Varkens nemen een hoge vlucht in Rwanda
In Rwanda loopt een door Enabel gesteund project dat gebruik maakt van drones om varkenssperma te leveren aan dierenartsen in het hele land. Die ‘hoge vlucht’ mogen we dus letterlijk nemen.
Volgens de enquête over landbouwhuishoudens in 2020 wordt de varkenspopulatie in Rwanda geschat op 1,2 miljoen en is de varkenshouderij een winstgevende activiteit geworden. Onder impuls van technologie en innovatieve fokmethoden hebben boeren kunstmatige inseminatie (KI) toegepast om nieuwe en zeer productieve varkensrassen te kweken. Daardoor verbetert de kwaliteit van het varkensvlees op de lokale markt en verhoogt het inkomen van de varkenshouders.
Kunstmatige inseminatie van zeugen met sperma van beren met een hoge genetische waarde is belangrijk voor een betere genetica van de Rwandese varkenspopulatie. Een hogere vleesopbrengst is daarbij een belangrijk voordeel. PRISM (Partnership for Resilient and Inclusive Small livestock Markets) is een landbouwproject van Enabel in Rwanda dat inzet op de ontwikkeling van de varkens- en pluimveewaardeketen. Via dat project heeft het RAB (Rwanda Agriculture and Animal Resources Development Board) in het hele land centra voor kunstmatige inseminatie opgezet.
Er werd meer dan 85.000 euro uitgetrokken voor de oprichting van het eerste centrum voor kunstmatige inseminatie van varkens in het district Muhanga in de zuidelijke provincie van Rwanda. Het RAB werkte vervolgens samen met Zipline Rwanda om de distributie van varkenssperma in hun leveringspakketten op te nemen. Zipline is een hoogtechnologisch bedrijf dat bekendstaat om de levering van bloed en bloedcellen aan ziekenhuizen in het hele land per drone.
Vóór die transportfaciliteit bestond, was kunstmatige inseminatie bij varkens onmogelijk omdat varkenssperma minder dan zeven uur houdbaar is. De conceptie zou mislukken omdat een dierenarts een lange reis naar het RAB-hoofdkantoor moest maken om het sperma af te halen. Vaak was het varken niet meer loops tegen de tijd dat de arts terugkeerde om het te insemineren. Bovendien moest een varkenshouder 3.500 RWF (ongeveer 3 euro) betalen voor varkenssperma, plus de transportkosten van de dierenarts van en naar het RAB-hoofdkantoor. De transportkosten worden nu door de regering betaald als subsidie om de boeren te helpen.
Een andere vorm van kunstmatige inseminatie
Inseminators in Rwanda zijn professionele dierenartsen. Tot nu toe zijn er 500 opgeleid in kunstmatige inseminatie. Dankzij het partnerschap tussen RAB en Zipline en het snelle transport met drones krijgen de dierenartsen gemakkelijker toegang tot vers en goed bewaard kwaliteitssperma van moderne beren.
Op het vliegveld voor drones is een aangepaste ruimte ingericht voor de opslag van goed verpakt sperma van het Nationaal Centrum voor de Verzameling van Varkenssperma. De levering gebeurt op verzoek. Een drone stijgt op vanaf het vliegveld met een doos van 2 kg met flesjes sperma, die hij in minder dan 30 minuten kan afleveren op een afstand van ongeveer 80 km. Er zijn momenteel twee Zipline-sites die drones gebruiken om varkenssperma te leveren aan 300 dierenartsen per dag: één in het Muhanga-district in de zuidelijke provincie en één in het Kayonza-district in de oostelijke provincie.
Wereldwijd is het gebruik van kunstmatige inseminatie bij varkens sterk toegenomen. Doordat de beer en de zeug geen direct contact meer hebben tijdens de paring, wordt het risico van ziekteverspreiding verkleind. Bovendien is er de mogelijkheid om de kwaliteit van het sperma te beoordelen wat, naast andere voordelen, het succes van de bevruchting garandeert.
Sinds de invoering van kunstmatige inseminatie bij varkens zijn zes KI-centra versterkt en operationeel. Daarnaast heeft de Rwandese regering geïnvesteerd in de optimalisering van de reproductieve prestaties van de dieren. Uit het laatste rapport blijkt dat in deze zes faciliteiten 10.073 doses varkenssperma zijn geproduceerd tussen juli en december 2022. Daarvan zijn er 9.404 via de Zipline-drone aan boeren in het hele land geleverd. Het vruchtbaarheidspercentage bedroeg 85 % per dosis, wat betekent dat die 9.404 doses 79.934 KI-biggen konden maken om het aantal varkens in Rwanda te verhogen.*
Boeren plukken de vruchten
“We hoeven niet langer beren met een hoge prestatie te bestellen, aangezien het centrum sperma levert voor alle rassen. KI-technologie voor varkens heeft de gezondheid van mijn zeugen verbeterd. Geïnsemineerde varkens krijgen veel gezonde biggen die binnen zes maanden geslacht kunnen worden. Vroeger fokten wij biggen die pas na één jaar een slachtrijp gewicht bereikten. Ook verliezen we geen geld meer aan allerlei behandelingen omdat de dieren beter bestand zijn tegen ziekten” zo klinkt het bij Jean Claude Shirimpumu, een varkenshouder uit het district Gicumbi.
Sinds het begin van het project heeft het Muhanga Zipline Center zowat 12.000 doses varkenssperma naar verschillende boeren in het hele land gestuurd. Providence Manikuzwe, de projectcoördinator die bij Zipline verantwoordelijk is voor de levering van varkenssperma via drones, zegt dat strikte coördinatie vereist is bij de levering van het sperma aan de boeren.
“De RAB-technici sturen ons varkenssperma, dat wij vervolgens bewaren in onze speciale koelcellen totdat een dierenarts met een opdracht van een boer het RAB belt om het op te vragen. Het RAB geeft ons de benodigde hoeveelheid door en wij sturen onmiddellijk een drone die het sperma in enkele minuten bij de dierenarts aflevert”, aldus Manikuzwe.
“Biggen van een geïnsemineerd varken groeien sneller dan die van een door een beer gedekte zeug. Ze hebben ook een goede lichaamsimmuniteit en voederconversie. Een goed uitgevoerde inseminatie heeft een slaagpercentage van 85 %”, zegt dr. Claire d’André Hirwa, coördinator van het monogastrisch programma bij het RAB.
*Rapport van het RAB (juli-december 2022)
